A, D, E ve K vitaminleri yağda çözünebilen vitaminlerdir. Bu vitaminler, diyet yapları ile aynı mekanizma kullanılarak sindirilirler ve emilirler. Metabolitler safra yoluyla dışkı ile atılırlar.
Yağda çözünebilen vitaminler vücutta depolanırlar (Karaciğer gibi). Yani, toksisite mümkündür.
A ve D vitaminleri için maksimum öneriler sunulur.
Vitaminler biz çok farklı birim ile ölçülürler. IU, mcg ve mg en çok kullanılanlardır. Bir vitaminin kesin IU birimi ile ölçümü vitaminden vitamine değişir.
A VİTAMİNİ
Retinol (Biyolojik olarak en aktif), retinal, retinil esterleri; retinoik asit
Karaciğerdeki hayvan kaynaklı A vitamini önceden oluşturulmuştur. Retinol gibi.
Kaynaklar:
Balık karaciğer yağları
Yumurta sarısı
Hayvanların karaciğerleri
Fakat kaynakta A vitamini eksik bir beslenme var ise bunu söylemek doğru değildir.
Vücuttaki Temel Görevleri:
Görme
Diş ve kemik büyümesi
Üreme
Epitel (deri) dokunun onarımı
*Deri; midedeki mukoza zarı ve solunum sistemi
Bağışıklık fonksiyonu
Hücrelerin çoğalması ve farklılaşması
Öncülleri:
A vitaminine metabolize edilebilirler.
Bitki karotenoidleri
Beta karoten (Köpekler kullanabilir.)
Beta karotenin düşük toksisiteye sahip olduğu düşünülür.
Beta karoten en fazla aşağıdakilerde bulunur:
Havuç
Bal kabağı
Tatlı patates
Hemen hemen tüm karotenler bağırsakta ayrışabilirler.
Eksikliğinde görülen belirtiler:
Büyüme bozukluğu
Üremede yetersizlik
Epitel dokuda bozukluklar
Deri rahatsızlıkları
Toksik Belirtileri:
Servikal spondiloz deformesi
(Servikal spondiloz: Boyun omurlarında görülen dejeneratif artrit- Boyundaki sertlik ve omuza yayılan ağrı, spinal sinir köklerine baskı sonucu kol ve ellerde uyuşma görülür.)
D VİTAMİNİ
İki ana vitamin formu vardır.
Kolkalsiferol (D3 – hayvanlarda)
Ergokalsiferol (D2 – bitkilerde)
Inaktif durumdadır. Hidrolize edilmelidir.
Kaynaklar:
Yağlı balıklar
Yumurta sarısı
Bazı balıkların karaciğer yağları
Karaciğer
*Karaciğer, beslenmede temel D vitamini kaynağı olarak kullanılmamalıdır. Bu durumda bazı elementlerin (A vitamini gibi) değerini aşırı yükseltecektir. Bazı hayvanların karaciğerleri yeteri kadar D vitamini içermez.
Vücuttaki Temel Görevleri:
D vitamini fonksiyonları vücutta normal kalsiyum ve fosfor homeostazı ile karmaşık bir şekilde ilişkilidir. Bağırsak bölgesinde D vitamini, kalsiyum ve fosforun etkili emilimi için gerekli olan kalsiyum bağlayıcı proteinin sentezini uyarır. D vitamini, kemikten kalsiyumu harekete geçirmek ve böbreklerdeki fosfatın tekrar emiliminde bir artışa neden olmak için Paratiroid Hormon (PHT) ile hareket ederek normal kemik büyümesini ve kalsifikasyonunu etkiler.
(*Kalsifikasyon: Dokuda kalsiyum veya kalsiyum tuzlarının toplanması; kalsiyum tuzlarının birikimi sonucu dokunun sertleşmesi)
Köpekler diyetlerinde D vitamini ile beslenmesi gerekirler.
Eksikliğinde görülen belirtiler:
Raşitizm
Kemik yumuşaması
Hiperparatiroid
Fibröz Osteodystrofi
* D vitamini takviyesi olmadan ağırlıklı olarak beslenen köpekler, beslenme sekonder hiperparatiroidizmi nedeniyle raşitizm yerine fibröz osteodystrofi geliştirir.
Toksik Belirtileri:
Hiperkalsemi
Hiperfosfatemi
Yumuşak Doku Mineralizasyonu
* Kalıcı hiperkalsemi ve hiperfosfatemiye ikincil yumuşak doku mineralizasyonu.
E VİTAMİNİ
E vitamini dört tokoferoller ve dört tokotrienoller içeren olmak üzere sekiz adet yağda çözülebilen bileşenlerden oluşan bir gruptur. Alfa-tokoferol, bu bileşenlerin biyolojik olarak en aktif olanıdır.
Kaynaklar:
Buğday Tohumu Yağı
Aspir Yağı
Ayçiçeği Yağı
*Yüksek miktarda alfa-tokoferol içerirler.
Vücuttaki Temel Görevleri:
Plazmada antioksidan olarak davranırlar.
Kırmızı kan hücreleri ve dokular
Vücutta çeşitli süreçlerle üretilen serbest radikalleri temizler: enerji metabolizması, detoksifikasyon,
biyosentez vb.
E vitamini, yüksek lipid çözünürlüğüne sahiptir ve PUFA (Omega 3 – çoklu doymamış yağlar: balık, kalamar, karides, ceviz, keten tohumunda bulunur.) açısından zengin membran çift tabakasında bulunmasına izin verir.
Prostaglandin sentezi (kan pıhtılaşmasının sağlanması, damarlardaki kasların kasılmasının sağlanması vb)
Diyet Gereksinim Bağımlıları:
Selenyum gibi diğer koruyucu besinlerin varlığına ihtiyaç duyar.
Eksiklik Belirtileri:
Üreme Yetmezliği
Sarı yağ hastalığı (Vücuttaki PUFA'nın oksitlendiği durum)
Yağ dokusu iltihabı
Eksikliğinin Klinik Belirtileri:
Depresyon
Anoreksiya
Ağrılı göğüs ve karın
Toksik Belirtileri:
A, D ve K vitamini emilimi ve metabolizması ile etkileşim
K VİTAMİNİ
Formları:
Phylloquinone (K1)
Menaquinone (K2)
Menadione (K3)
K vitamininin iki ana doğal kaynağı, bitki kaynaklarındaki Phylloquinone’ler (K1 vitamini) ve bakteri florası tarafından üretilen menaquinone'lardır (K2 vitamini).
Köpekler bağırsakta K vitaminini mikrobiyota ile sentezleyebilir.
Kaynaklar:
Karaciğer
Bazı balıklar
Yeşil yapraklı sebzeler
Vücuttaki Temel Görevleri:
Kan pıhtılaşması için önemlidir.
Eksiklik Belirtileri:
Kan pıhtılaşması süresinin artması
Kan kaybetme
Toksik Belirtileri:
Bununla ilgili kaydedilmiş herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
Kaynak: https://www.socalrawfeddogs.com/2019/11/13/essential-fat-soluble-vitamins/
Çeviren: Mertcan Bahar
